Verlies van de Belgische nationaliteit
In het kort
Je kan de Belgische nationaliteit verliezen. Soms omdat je daar bewust voor kiest. Soms onbewust, doordat de wet je de nationaliteit afneemt als je een bepaalde handeling stelt. Het verlies van de Belgische nationaliteit is geen straf. Alleen het verlies door vervallenverklaring is een straf. De vervallenverklaring wordt uitgesproken door de rechter, en is een maatregel tot bescherming van de gemeenschap wanneer iemand bepaalde ernstige feiten heeft gepleegd.
Als je de Belgische nationaliteit verloren hebt, kan je die in bepaalde gevallen herkrijgen. Meer daarover vind je op de pagina 'Herkrijging van de Belgische nationaliteit'.
In welke gevallen verlies je de Belgische nationaliteit?
Vanaf 18 jaar kan je vrijwillig afstand doen van de Belgische nationaliteit. Dat doe je door een verklaring af te leggen op de gemeente.
Je kan alleen afstand doen van de Belgische nationaliteit als je een andere nationaliteit hebt, of als je een andere nationaliteit kan krijgen door de verklaring van afstand. De verklaring van afstand heeft pas uitwerking van zodra de andere nationaliteit verkregen is. Die regel is ingevoerd om staatloosheid te voorkomen.
Als je een minderjarig kind hebt, verliest ook je kind de Belgische nationaliteit als aan 2 voorwaarden is voldaan (cumulatief):
- Je kind heeft of krijgt de andere nationaliteit van jezelf of van de andere ouder.
- Jij, noch de andere ouder behoudt de Belgische nationaliteit.
Als je een minderjarig Belgisch kind adopteert, verliest het kind de Belgische nationaliteit als aan 2 voorwaarden is voldaan (cumulatief):
- Jij, noch de andere adoptiefouder heeft de Belgische nationaliteit.
- Het kind heeft of krijgt jouw vreemde nationaliteit of die van de andere adoptieouder.
Je verliest automatisch de Belgische nationaliteit op je 28ste verjaardag als de volgende voorwaarden op jou van toepassing zijn (cumulatief):
- Je bent in het buitenland geboren (behalve als je geboren bent in de voormalige Belgische kolonies).
- Je woonde van je 18de tot je 28ste in het buitenland.
- Je oefent geen ambt uit dat door de Belgische regering opgedragen of bemiddeld werd.
- Je bent geen personeelslid van een vennootschap of vereniging naar Belgisch recht.
Als uitzondering verlies je de Belgische nationaliteit toch niet als je je in één van de volgende situaties bevindt (alternatief):
- Je verkreeg of vroeg tussen je 18 en je 28 jaar een Belgisch paspoort of een Belgische identiteitskaart aan.
- Je legde voor je 28ste verjaardag een verklaring af voor de bevoegde gemeenteambtenaar of het hoofd van de Belgische diplomatieke zending van je hoofdverblijfplaats.
- Door verlies van de Belgische nationaliteit zou je staatloos worden.
Als je een minderjarig kind hebt, verliest ook je kind de Belgische nationaliteit als aan 2 voorwaarden is voldaan (cumulatief):
- Je kind heeft of krijgt de andere nationaliteit van jezelf of van de andere ouder.
- Jij, noch de andere ouder behoudt de Belgische nationaliteit.
Vervallenverklaring is een straf die door de rechter wordt uitgesproken. In welke gevallen vervallenverklaring wordt uitgesproken en hoe de procedure verloopt, vind je verder op deze webpagina.
Als je als Belg een andere nationaliteit krijgt, behoud je ook de Belgische nationaliteit. Vroeger verloor je in dat geval de Belgische nationaliteit. Sinds april 2008 is het verbod op het hebben van een dubbele nationaliteit afgeschaft.
Opgelet! Het Belgisch recht sluit dubbele nationaliteit niet uit, maar het kan zijn dat het andere land waarvan je de nationaliteit hebt of krijgt dat wél doet. Kijk dus best na of dat land het hebben van een dubbele nationaliteit ook toestaat.
Vervallenverklaring
Je kan niet tot vervallenverklaring veroordeeld worden als je je in één van de volgende situaties bevindt:
- Je hebt de Belgische nationaliteit gekregen van een ouder die Belg was op de dag van je geboorte.
- Je bent Belg geworden via de 'derde generatieregel'. Het gaat hier om de kinderen die automatisch Belg werden omdat zij in België werden geboren uit vreemde ouders, waarvan minstens 1 ouder zelf ook in België is geboren en die in de laatste 10 jaar voor de geboorte van het kind minstens 5 jaar zijn hoofdverblijf had in België.
- In de gevallen van een tekortkoming aan verplichtingen als Belgisch burger of fraude, kunnen ook kinderen van de ‘tweede generatie’ niet van de Belgische nationaliteit vervallen worden verklaard.
Opgelet! Controleer of je niet tot een van vervallenverklaring uitgesloten categorie behoort (zie hierboven).
Je kan tot vervallenverklaring veroordeeld worden als je ernstig tekortkomt aan je verplichtingen als Belgisch burger nadat je de nationaliteit hebt verkregen. Dat gebeurt zelden.
Een voorbeeld uit de rechtspraak van een vervallenverklaring wegens het ernstig tekortkomen aan je verplichtingen als Belgisch burger, is een vervallenverklaring na een veroordeling voor terrorisme (Hof van Beroep Antwerpen, 17 november 2010).
Het parket kan de vervallenverklaring altijd vorderen: er is geen wettelijke termijn waarbinnen het parket de vervallenverklaring moet vorderen na de verkrijging van de Belgische nationaliteit.
Opgelet! Controleer eerst of je niet tot een van vervallenverklaring uitgesloten categorie behoort (zie hierboven).
Je kan tot vervallenverklaring veroordeeld worden als achteraf blijkt dat je de nationaliteit hebt verkregen door fraude.
Fraude betekent dat je de Belgische nationaliteit hebt verkregen door één of meerdere van de volgende handelingen:
- een bedrieglijke handelswijze
- valse informatie
- valsheid in geschrifte
- het gebruik van valse of vervalste stukken
- identiteitsfraude
- fraude bij het verkrijgen van het recht op verblijf
De fraude moet niet meer, zoals vroeger, doorslaggevend zijn geweest bij het verkrijgen van de Belgische nationaliteit.
Voorbeelden van fraude:
- Je hebt valse verklaringen afgelegd over je identiteit.
- Je bent een erkend vluchteling, maar je status werd ingetrokken wegens fraude.
Het parket kan de vervallenverklaring vorderen binnen 5 jaar na de verkrijging van de nationaliteit. Daarna is het niet meer mogelijk.
Opgelet! Controleer eerst of je niet tot een van vervallenverklaring uitgesloten categorie behoort (zie hierboven).
Als je veroordeeld wordt voor 1 van de volgende 4 categorieën misdrijven, kan de rechter de vervallenverklaring uitspreken.
(1) Zware misdrijven
Een veroordeling voor een 'zwaar misdrijf' door de strafrechter kan leiden tot vervallenverklaring. De zware misdrijven worden limitatief opgesomd in de wet. Enkele voorbeelden:
- misdrijven tegen de Koning en tegen de staatsveiligheid
- misdaden tegen de mensheid
- oorlogsmisdaden
- terroristische misdrijven
- mensenhandel en mensensmokkel
- diefstal van kernmateriaal
Vervallenverklaring kan enkel als bijkomend aan de volgende 2 voorwaarden voldaan is (cumulatief):
- Je bent veroordeeld tot een gevangenisstraf van ten minste 5 jaar zonder uitstel. Het maakt niet uit of je veroordeeld werd als dader, mededader of medeplichtige. Het gaat om een zeer zware straf die in de praktijk niet vaak voorkomt.
- De feiten zijn gepleegd binnen 10 jaar vanaf de dag waarop je de Belgische nationaliteit hebt gekregen. Die termijn geldt niet voor misdaden tegen de mensheid, oorlogsmisdaden en terroristische misdrijven.
(2) Misdrijven die gemakkelijker werden gepleegd door bezit van de Belgische nationaliteit
Een veroordeling voor een misdrijf waarvan het plegen kennelijk werd vergemakkelijkt door het bezit van de Belgische nationaliteit, kan leiden tot vervallenverklaring. Bijvoorbeeld misbruik van gevoelige informatie die iemand enkel kan bekomen door het uitoefenen van een functie binnen Staatsveiligheid of Landsverdediging. Die functies kunnen enkel door Belgen uitgeoefend worden.
Vervallenverklaring kan enkel als bijkomend aan de volgende 2 voorwaarden voldaan is (cumulatief):
- Je bent veroordeeld tot een gevangenisstraf van ten minste 5 jaar zonder uitstel. Het maakt niet uit of je veroordeeld werd als dader, mededader of medeplichtige.
- De feiten zijn gepleegd binnen 5 jaar vanaf de dag waarop je de Belgische nationaliteit hebt gekregen.
(3) Schijnhuwelijk
Je kan tot vervallenverklaring veroordeeld worden door de burgerlijke rechter, als je de Belgische nationaliteit hebt verkregen op basis van een huwelijk met een Belg dat achteraf nietig verklaard werd wegens schijnhuwelijk. Het maakt in niet uit hoe lang je de Belgische nationaliteit al had. Er staat geen termijn op de mogelijke vervallenverklaring.
(4) Terroristische misdrijven
Je kan tot vervallenverklaring veroordeeld worden door de strafrechter als je veroordeeld werd voor één van de terroristische misdrijven opgesomd in boek II, titel Iter, van het Strafwetboek. Dat gaat verder dan de terroristische misdrijven die onder 'zware misdrijven' vallen. Ook misdrijven zoals bijvoorbeeld het geven van een opleiding om explosieven of vuurwapens te maken of het verspreiden van een boodschap die aanzet tot terroristische misdrijven, vallen hieronder.
Vervallenverklaring kan enkel als bijkomend aan de volgende voorwaarde voldaan is:
- Je bent veroordeeld tot een gevangenisstraf van ten minste 5 jaar zonder uitstel. Het maakt niet uit of je veroordeeld werd als dader, mededader of medeplichtige.
Het maakt niet uit hoe lang je de Belgische nationaliteit al hebt. Er staat geen termijn op de mogelijke vervallenverklaring.
Procedure vervallenverklaring
Alleen het hof van beroep kan de vervallenverklaring uitspreken, na vordering door het parket van je hoofdverblijfplaats. Als je in het buitenland verblijft, vordert het parket van het hof van beroep van Brussel de vervallenverklaring.
Het hof van beroep behandelt en berecht de vordering zoals gewone strafzaken. De ten laste gelegde tekortkomingen moeten nauwkeurig omschreven worden in het deurwaardersexploot.
Het hof van beroep doet uitspraak binnen een maand na het verstrijken van de dagvaardingstermijn.
Je kan altijd verzet aantekenen. De termijn voor verzet is maar 8 dagen vanaf de officiële overhandiging (de betekening) van het arrest. Als je niet bent komen opdagen en het hof van beroep een arrest bij verstek heeft gewezen, wordt het arrest gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad en in 2 provinciale bladen. De termijn voor verzet loopt in dat geval vanaf de publicatie.
Het Grondwettelijk Hof besliste in een arrest van 26 januari 2023 dat de termijn van 8 dagen te kort is en daarom in strijd is met artikel 10 en 11 van de Grondwet.
Je kan alleen in uitzonderlijke omstandigheden naar het Hof van Cassatie.
De vervallenverklaring geldt vanaf de overschrijving van het arrest in de registers van de burgerlijke stand. Als je door de vervallenverklaring geen nationaliteit meer zou hebben, word je gelijkgesteld met een staatloze. Als je vervallen verklaard wordt omdat je de Belgische nationaliteit verkreeg via fraude, kent de rechter je een redelijke termijn toe, zodat je kan proberen de nationaliteit van je land van herkomst te herkrijgen.
De strafrechter of burgerlijke rechter spreekt de vervallenverklaring uit, na vordering door het parket.
De vervallenverklaring wordt niet uitgesproken als je staatloos zou worden, behalve als je de nationaliteit verkregen hebt door het stellen van één van de volgende handelingen:
- een bedrieglijke handelswijze
- valse informatie
- verzwijging van enig relevant feit
In die gevallen kent de rechter je een redelijke termijn toe waarin je kan proberen je oorspronkelijke nationaliteit te herkrijgen. Na die termijn wordt de vervallenverklaring alsnog uitgesproken.
De vervallenverklaring geldt vanaf de overschrijving van het vonnis in de registers van de burgerlijke stand.