Erkenning als staatloze
In het kort
Als je geen enkele nationaliteit hebt, kan je bij de familierechtbank een procedure opstarten om je te laten erkennen als staatloze.
Een erkenning als staatloze door de familierechtbank zorgt niet automatisch voor een verblijfsrecht. Daarvoor moet je een toelating tot verblijf wegens staatloosheid vragen bij Dienst Vreemdelingenzaken.
Ook als je nog geen erkenning als staatloze door de familierechtbank hebt gekregen, kan je toch meteen bij DVZ de procedure instellen om een verblijf wegens staatloosheid te bekomen. DVZ zal dan beslissen over je verblijfsaanvraag, na advies van het Commissariaat-Generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen (CGVS) over je staatloosheid.
Status als staatloze
Let op: Twee procedures bestaan naast elkaar.
De gerechtelijke procedure tot erkenning als staatloze is niet hetzelfde als de administratieve verblijfsprocedure wegens staatloosheid. Om verblijfsrecht wegens staatloosheid te krijgen, moet je de administratieve verblijfsprocedure bij DVZ volgen. De verblijfsprocedure onderzoekt enkel of je een verblijf kan krijgen als staatloze maar beslist niet over je status als staatloze. Om van al je rechten verbonden aan het statuut van staatloze te kunnen genieten, moet je een gerechtelijke procedure bij de familierechtbank voeren.
Wanneer ben je staatloos?
Je bent staatloos als je van geen enkel land de nationaliteit hebt.
De situatie van staatlozen wordt internationaal geregeld in het Verdrag betreffende de status van staatlozen, ondertekend op 28 september 1954 in New York. Volgens dat verdrag is een staatloze: 'Een persoon die door geen enkele staat, krachtens diens wetgeving, als onderdaan wordt beschouwd'. België heeft het verdrag goedgekeurd bij wet van 12 mei 1960.
Gerechtelijke erkenning als staatloze
Procedure voor de familierechtbank
Een erkenning als staatloze vraag je aan door een verzoekschrift in te dienen bij de familierechtbank, die gevestigd is bij het hof van beroep bevoegd voor het rechtsgebied van jouw woon- of verblijfplaats. De familierechtbank is een onderdeel van de rechtbank van eerste aanleg. Enkel de rechtbanken van eerste aanleg van Brussel, Gent, Antwerpen, Bergen, Luik en Eupen (als de procedure in het Duits gevoerd wordt) zijn dus bevoegd (artikel 632bis Gerechtelijk wetboek).
Deze gerechtelijke procedure neemt veel tijd in beslag want er moet onder meer gewacht worden op het advies van het Openbaar Ministerie.
Je toont aan dat je staatloze bent door bewijzen voor te leggen die aangeven dat je geen nationaliteit hebt. Dit kan je doen door bewijzen van ambassades voor te leggen, en met de nationaliteitswetgevingen van de landen waarmee je een band hebt. Je kan ook andere bewijzen toevoegen om je dossier te versterken.
Bewijs staatloosheid
Ambassades
Om je staatloosheid te bewijzen moet je in de eerste plaats contact opnemen met de ambassades van de landen waarmee je een band hebt. Dit zijn landen waar je geboren bent, waar je verbleven hebt of waarvan je ouders de nationaliteit hebben of hadden. Aan de ambassades vraag je een, liefst schriftelijke, bevestiging van het al dan niet recht hebben op de nationaliteit van dat land.
Meestal is het niet mogelijk om een schriftelijke weigering te krijgen en moet je de feitelijke weigering bewijzen met enkele herhaaldelijke aangetekende brieven aan de ambassades, waarin je de ambassade vraagt om
- te erkennen dat je de nationaliteit van dat land hebt, of
- om je de nationaliteit van dat land toe te kennen
Nationaliteitswetgevingen
Daarnaast moet je de nationaliteitswetgevingen opvragen van de landen waarmee je een band hebt. Dat zijn landen waar je geboren bent, waar je verbleven hebt of waarvan je ouders de nationaliteit hebben of hadden. Op basis daarvan moet je aantonen dat je, hetzij nooit de nationaliteit van het betrokken land hebt gehad, hetzij de nationaliteit van je land hebt verloren, zonder dat het mogelijk is om ze te herkrijgen.
Je kan de nationaliteitswetgeving bijvoorbeeld bekomen bij de ambassade van het betrokken land.
Als je voorheen een asielaanvraag hebt ingediend en er toen twijfel rees over je land van herkomst, dan neem je die twijfel best weg met nieuw bewijsmateriaal. Het Openbaar Ministerie kan in geval van (afgewezen) asielzoekers immers inlichtingen inwinnen bij het Commissariaat-Generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen.
Beroepsmogelijkheden
Als de rechter weigert de staatloosheid te erkennen, kan je beroep aantekenen bij het hof van beroep.
Tegen een negatieve beslissing van het hof van beroep kan je eventueel beroep indienen bij het Hof van Cassatie.
Verblijfssituatie
Het feit dat je de procedure tot erkenning als staatloze opgestart hebt bij de familierechtbank, verandert niets aan je verblijfssituatie. Tenzij je via een andere procedure een verblijfsrecht hebt, bijvoorbeeld als student of asielzoeker, ben je zonder wettig verblijf in België tijdens de procedure voor de rechtbank.
Ook als je erkend wordt als staatloze door de familierechtbank, krijg je niet automatisch verblijfsrecht. Hiervoor moet je een verblijfsprocedure wegens staatloosheid bij DVZ starten.
Gevolgen van de gerechtelijke erkenning
De erkenning als staatloze door de familierechtbank heeft geen gevolgen op vlak van verblijfsrecht. Hiervoor moet je nog een administratieve procedure bij DVZ instellen om verblijfsrecht wegens staatloosheid te bekomen. De gerechtelijke beslissing over je staatloosheid is wel bindend voor DVZ in de administratieve procedure en DVZ moet hier dus rekening mee houden.
De gerechtelijke erkenning is wel nodig om de status als staatloze te krijgen en als 'staatloze' beschouwd te worden op andere domeinen. Zo kan je bijvoorbeeld enkel een grijs paspoort als staatloze aanvragen als de familierechtbank (of het hof van beroep) je erkend heeft als staatloze.
Toekenning of verwerving van de Belgische nationaliteit
Aan bepaalde minderjarigen die anders geen nationaliteit zouden hebben en dus staatloos zouden zijn, wordt de Belgische nationaliteit toegekend overeenkomstig het Wetboek Belgische Nationaliteit (WBN). De reden daarvoor is dat België staatloosheid wil vermijden.
De ambtenaar van de burgerlijke stand stelt de staatloosheid van een in België pasgeboren kind vast. Je hoeft geen procedure op te starten voor de familierechtbank.
Lees meer hierover op de volgende pagina: 'Welke minderjarigen zijn of kunnen Belg worden?'
Als meerderjarige staatloze kan je de Belgische nationaliteit onder bepaalde, soepelere, voorwaarden verkrijgen. Lees daarover meer op de volgende pagina: 'Welke meerderjarigen kunnen Belg worden?'.
De rol van het Commissariaat-generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen
Ondanks haar naam, is het Commissariaat-generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen (CGVS) niet bevoegd om iemand te erkennen als staatloze. Het CGVS geeft wel advies aan DVZ over een ontvankelijke aanvraag tot verblijf wegens staatloosheid ingediend bij DVZ.
Het CGVS is bevoegd voor het afleveren van documenten van de burgerlijke stand (geboorteakte, celibaatsattest etc.) aan staatlozen die erkend zijn door de familierechtbank. Ook andere officiële documenten die normaal door de nationale overheid worden afgeleverd, kan je als erkend staatloze aanvragen bij het CGVS. Als je alleen een verblijfsrecht wegens staatloosheid hebt, maar geen erkenning als staatloze door de familierechtbank, is het CGVS niet bevoegd om de documenten van de burgerlijke stand af te leveren.