HvC: gevangenisstraf louter om onwettig verblijf kan niet
In een arrest van 22 november 2023 oordeelt het Hof van Cassatie over de vraag of en onder welke voorwaarden een gevangenisstraf kan opgelegd worden wegens onwettig verblijf.
Het hof van beroep van Brussel (correctionele kamer) was in een arrest van 14 juni 2023 van mening dat een gevangenisstraf wel kan omdat er naast onwettig verblijf nog één of meerdere misdrijven waren. De eiser argumenteert dat een gevangenisstraf niet kan omdat de voorwaarden uit de Terugkeerrichtlijn niet voldaan zijn: een terugkeerprocedure met dwangmaatregelen én desondanks een aangehouden verblijf op het grondgebied zonder rechtvaardiging.
Strafrechtelijke veroordeling onwettig verblijf mogelijk binnen kader van Terugkeerrichtlijn
Wetgeving die mogelijk maakt dat aan een illegaal verblijvende derdelander een gevangenisstraf wordt opgelegd op de enkele grond dat die persoon, in strijd met een bevel om het grondgebied van die staat binnen een bepaalde termijn te verlaten, zonder geldige reden zijn verblijf op dat grondgebied voortzet, is in strijd met de Terugkeerrichtlijn. Dit volgt uit arrest El Dridi van het Hof van Justitie van 28 april 2011, C-61/11 PPU.
Uit het arrest C-329/11 van Hof van Justitie van 6 december 2011 volgt dat wanneer je als onwettig verblijvende persoon een of meerdere misdrijven pleegt, je kan uitgesloten worden van de werkingssfeer van de Terugkeerrichtlijn. Overeenkomstig artikel 2.2 b) Terugkeerrichtlijn, kunnen de lidstaten besluiten de richtlijn niet toe te passen op onderdanen van derde landen tegen wie een strafrechtelijke sanctie is uitgesproken die overeenkomstig de nationale wetgeving in hun terugkeer voorziet of daartoe leidt. De cassatierechter stelt vast dat deze mogelijkheid om van de richtlijn af te wijken echter niet werd omgezet in de toepasselijke Belgische wetgeving.
Voorwaarden: terugkeerprocedure, dwangmaatregelen en voorgezet onwettig verblijf zonder gegronde reden
Het Hof van Cassatie concludeert dat een rechter maar een gevangenisstraf kan opleggen wegens onwettig verblijf aan een vreemdeling wanneer:
- de vreemdeling ook veroordeeld wordt voor andere feiten;
- hij eerder een terugkeerprocedure met dwangmaatregelen doorliep in de zin van de Terugkeerrichtlijn;
- hij daarna in het land is gebleven zonder met een gegronde reden te rechtvaardigen waarom hij hier is gebleven;
Aangezien de rechters in hoger beroep niet zijn nagegaan of aan alle bovengenoemde voorwaarden waren voldaan, hebben zij hun beslissing niet correct juridisch gerechtvaardigd. Het Hof casseert het bestreden arrest en verwijst de zaak terug naar het hof van beroep van Brussel, ditmaal anders samengesteld.