Wat is tijdelijke bescherming?

In het kort

Deze pagina geeft uitleg over het statuut tijdelijke bescherming in het algemeen. Het statuut treedt pas in werking nadat het wordt geactiveerd.

Europees statuut

Tijdelijke bescherming is een verblijfsstatuut uit het Europees recht, dat bij richtlijn 2001/55/EG werd ingevoerd. Het statuut kan geactiveerd worden in geval van grote toestroom van ontheemden naar Europa. Het doel is de asielinstanties niet te overbelasten. Het is dus niet hetzelfde als internationale bescherming, dat altijd kan worden aangevraagd en niet noodzakelijk tijdelijk van aard is.

Het mechanisme van tijdelijke bescherming treedt enkel in werking wanneer de Raad van de Europese Unie een besluit aanneemt in het kader van richtlijn 2001/55/EG om het statuut in de EU-lidstaten te activeren. 

Het statuut is niet van toepassing in Denemarken. 

De modaliteiten van de tijdelijke bescherming zijn in België opgenomen in art. 57/29 e.v. van de Verblijfswet van 15 december 1980.

Op 4 maart 2022 activeerde de Raad de tijdelijke bescherming door het conflict in Oekraïne. Dat is de eerste toepassing van het statuut.

Voorwaarden

Wie krijgt tijdelijke bescherming?

Het volstaat dat je onder het toepassingsgebied valt. Er zijn geen andere voorwaarden voor de toekenning van tijdelijke bescherming.

Het uitvoeringsbesluit van de Raad bepaalt het toepassingsgebied. De concrete doelgroep wordt dus bij elke activering van het statuut op maat vastgesteld.

Procedure

Wanneer de Raad een activeringsbesluit van richtlijn 2001/55/EG aanneemt, hebben alle personen die binnen het toepassingsgebied van dat besluit vallen automatisch een recht op tijdelijke bescherming. Op het moment van activering wordt in België een centraal punt van registratie voorzien, waar je je kan registreren en waar gecontroleerd wordt of je voor het statuut in aanmerking komt. Is dat het geval, dan krijg je een machtiging tot verblijf in België. 

Vingerafdrukken kunnen afgenomen worden. Deze mogen enkel gebruikt worden om je te kunnen identificeren.

Binnen acht dagen na het verkrijgen van de machtiging tot verblijf in België dien je een aanvraag in bij de gemeente van je verblijfplaats om ingeschreven te worden in het vreemdelingenregister en een elektronische A kaart te verkrijgen. In afwachting van de woonstcontrole krijg je een bijlage 15.

Duur

De tijdelijke bescherming duurt eerst één jaar. Als de Raad de bescherming tijdens dat jaar niet beëindigt, wordt het statuut automatisch verlengd met twee keer zes maanden. Na deze periode van twee jaar is nog een verlenging van (telkens) maximaal één jaar mogelijk. Dat gebeurt niet automatisch; er is een nieuw besluit van de Raad nodig.

Initieel werd algemeen aangenomen dat uit artikel 4, lid 2 van de tijdelijke beschermingsrichtlijn volgt dat de tijdelijke bescherming in totaal maximaal drie jaar kan duren. De Europese Commissie en de Raad kozen in het kader van het conflict in Oekraïne voor een ruimere interpretatie van lid 2: de Raad kan de tijdelijke bescherming na twee jaar niet slechts één keer maar telkens, met maximaal één jaar verlengen.

Wie valt onder het toepassingsgebied, wordt gemachtigd voor een verblijf van één jaar. Deze machtiging wordt hernieuwd zolang de tijdelijke bescherming duurt: eerst met twee periodes van zes maanden en vervolgens met een periode van één jaar.In de praktijk en om organisatorische redenen werd het verblijf van tijdelijk beschermden uit Oekraïne vanaf 4 maart 2023 onmiddellijk met één jaar verlengd en niet met periodes van zes maanden.

Weigering en uitsluiting

In uitzonderlijke gevallen kan je worden uitgesloten van de tijdelijke bescherming, bijvoorbeeld wanneer je verdacht wordt van oorlogsmisdrijven of ernstige niet-politieke misdrijven of wanneer je een gevaar voor de landsveiligheid of een bedreiging voor de openbare orde kan vormen.

Combinatie met internationale bescherming

Je hebt als tijdelijk beschermde het recht om tijdens de periode van tijdelijke bescherming internationale bescherming aan te vragen. Je verzoek om internationale bescherming wordt behandeld in dezelfde EU-lidstaat waar je de tijdelijke bescherming geniet.

Het verzoek tot internationale bescherming zal wel pas behandeld worden na het aflopen van de tijdelijke bescherming.