Terugkeertraject verzoekers om internationale bescherming
In het kort
Verzoekers om internationale bescherming worden gedurende hun hele verblijf in de materiële opvang op vaste sleutelmomenten geïnformeerd over de mogelijkheid tot terugkeer. De werkwijze verschilt naargelang het een gewone procedure VIB betreft of een Dublintraject met beslissing dat het VIB door een andere Europese lidstaat behandeld moet worden. Naast de vorm van begeleiding, heeft de medewerking ook gevolgen voor het recht op materiële opvang.
Het terugkeertraject van Fedasil bestaat uit drie fasen:
- Een eerste fase tijdens een lopende asielprocedure met het informeren over het programma vrijwillige terugkeer.
- Een tweede fase na een negatieve beslissing met het actiever motiveren om na te denken over een vrijwillige terugkeer.
- Een derde fase na een definitieve negatieve beslissing waarin een besluit gevraagd wordt in het plannen van een terugkeertraject. Tijdens deze laatste fase werken Fedasil en de Dienst Vreemdelingenzaken (DVZ) samen. Deze derde fase heeft ook gevolgen voor het behoud van een recht op materiële opvang.
Indien er na deze drie fasen geen vrijwillige terugkeer gepland wordt, eindigt het recht op materiële opvang (tenzij uitzonderingen) en neemt DVZ de verdere opvolging over met het oog op een eventuele gedwongen terugkeer.
Terugkeerbegeleiding standaard VIB
De Opvangwet en de verschillende instructies van Fedasil leggen vast op welke wijze en tijdstip je als verzoeker om internationale bescherming informatie moet ontvangen over vrijwillige terugkeer.
Tijdens een eerste fase gebeurt dit gefaseerd op twee manieren:
- Bij de registratievan je verzoek om internationale bescherming (VIB) ontvang je informatie van DVZ in het tijdens een collectieve infosessie.
- Wanneer je je daarna aanmeldt bij detoegewezen materiële opvangplaats zal een maatschappelijk werker tijdens een procedure intake opnieuw de mogelijkheid op vrijwillige terugkeer aankaarten:
- Terugkeer is mogelijk op elk moment.
- Spreken over terugkeer heeft geen impact op het verloop van het VIB en de ingeroepen vrees voor vervolging.
- De concrete mogelijkheden binnen het programma vrijwillige terugkeer.
- De kosteloosheid van het programma.
Hierna zal de maatschappelijk werker waar mogelijk het aanbod steeds opnieuw ter sprake brengen.
Deze informatie krijg je na de negatieve beslissing van het CGVS en eventueel nogmaals na de zitting van het schorsend beroep bij de RvV.
Informatie over vrijwillige terugkeer
Op dit ogenblik zal de maatschappelijk werker:
- Je opnieuw informeren over de reikwijdte, de kosteloosheid, maar ook de mogelijkheid om na een vrijwillig vertrek uit de opvangstructuur alsnog gebruik te maken van het programma vrijwillige terugkeer via de terugkeerpartners of het terugkeerloket van Fedasil.
- Dieper ingaan op het verloop van het programma vrijwillige terugkeer en dit zoveel mogelijk in functie van jouw herkomstland.
Informatie over het verdere verloop van het recht op materiële opvang
Ook over de gevolgen van jouw recht op materiële opvang en een eventuele transfer naar een open terugkeerplaats krijg je meer uitleg.
Bij een geplande toewijzing aan een OTP
- De begeleiding in een OTP gebeurt in samenspraak tussen Fedasil en een ICAM-coach van de Dienst Vreemdelingenzaken (DVZ). In dat kader zal je een verplicht aantal gesprekken hebben om te polsen naar jouw toekomstplannen.
- Zolang er een recht materiële opvang is, vindt er geen gedwongen verwijdering plaats. De duur van het recht op materiële opvang in deze fase is wel voorwaardelijk.
Bij een aanvraag voor uitzondering OTP of geen OTP-toewijzing
De verdere opvolging van jouw terugkeertraject gebeurt dan verder in het opvangcentrum waar je verblijft. De maatschappelijk werker zal je verschillende malen horen over je intenties en benadrukken dat een beslissing genomen moet worden. Centraal hierbij staat tijdens deze gesprekken:
- Uitleg over de ontvangen weigering VIB en de verschillende mogelijkheden.
- Informatie over het programma vrijwillige terugkeer.
- Informatie over de duur van het recht op materiële opvang.
- Uitleg over de verschillende toekomstpistes
intake door maatschappelijk werker Fedasil
- binnen de 4 werkdagen na aankomst in de OTP
- informatie over de definitieve negatieve beslissing en de toekomstopties, inclusief het recht op opvang
- uitleg over het terugkeertraject, de rol van Fedasil en de rol van de ICAM-coach (DVZ)
- gaat de bewoner akkoord met het terugkeertraject, dan is er een verder recht op materiële opvang gedurende 30 dagen, zoniet eindigt de opvang binnen de termijn van 30 dagen na de betekening van de definitieve negatieve beslissing
intake door ICAM-coach DVZ
- binnen de 7 werkdagen na de intake door de maatschappelijk werker van Fedasil
- informatie over de ICAM-coaching
- informatie over de definitieve negatieve beslissing, het BGV, de beroepsopties of andere pistes op verblijf (lopende, nog mogelijk of reeds afgelopen)
- motiverend gesprek omtrent vrijwillige terugkeer om gedwongen repatriëring te vermijden
bespreking opties door maatschappelijk werker Fedasil
- meteen na de intake door de ICAM-coach
- polsen of de bewoner al beslissing nam en zich bewust is van de impact van de beslissing
- indien er geen beslissing is, nogmaals alle opties doorlopen
outtake door maatschappelijk werker Fedasil
- ten laatste 3 werkdagen voor het einde van het recht op opvang
- polsen of de bewoner de impact van zijn beslissing begrijpt
- wanneer alsnog ingetekend wordt op vrijwillige terugkeer, het dossier opstarten
- indien er geen vrijwillige terugkeer zal gebeuren, het einde van de opvang doornemen en informeren over de gevolgen indien de bewoner niet vrijwillig de opvang wil verlaten
ICAM-beslissing door DVZ
informatie over het volgende gesprek met hoorrecht om een gedwongen terugkeer voor te bereiden indien de bewoner geen vrijwillige terugkeer wenst op te starten en ook de opvang niet wenst te verlaten
ICAM-hoorrecht door ICAM-coach DVZ
- welke bezwaren heeft de bewoner tegen een vrijwillige terugkeer?
- zijn er medische of andere redenen waar DVZ rekening mee moet houden in het kader van een gedwongen terugkeer?
- de bewoner krijgt het verslag van dit gesprek en wordt gevraagd dit te ondertekenen
- informatie dat de verdere opvolging nu overgeheveld wordt naar een andere dienst van DVZ die zal beslissen tot gedwongen terugkeer met eventueel een overplaatsing naar een gesloten centrum of voor gezinnen een terugkeerwoning (FITT-woning) beheerd door DVZ.
Terugkeerbegeleiding Dublinprocedure
Na aankomst in de opvangstructuur, informeert de maatschappelijk werker over de mogelijkheid en de gevolgen van een Dublinonderzoek. De nodige informatiebrochures worden overlopen.
Doorheen de gesprekken met de bewoner overloopt de maatschappelijk werker elementen die een impact kunnen hebben op het verloop van het onderzoek en de beslissing. De maatschappelijk werker houdt rekening met elementen van kwetsbaarheid (bijvoorbeeld mensenhandel of ziekte) of familiale banden (bijvoorbeeld familieleden met een statuut of VIB in België) en informeert mits akkoord van de bewoner diens advocaat of rechtsreeks DVZ zodat hiermee rekening gehouden wordt voor het onderzoek en de beslissing.
De maatschappelijk werker bespreekt de beslissing met de bewoner:
- wat betekent de beslissing en welke beroepsmogelijkheden zijn er
- er is een verder recht op opvang maar een transfer normaal naar een Dublinplaats
- aangepaste informatiebrochure over de Dublinplaats wordt overhandigd
Van zodra er een toewijzing aan een Dublinplaats is, informeert de maatschappelijk werker over:
- de termijn van 5 werkdagen om er zich naartoe te begeven
- de mogelijkheid om een uitzondering aan te vragen:
- medische redenen voor zover ze het onmogelijk maken je fysiek te begeven naar de door Fedasil toegewezen Dublinplaats
- zwangerschap van meer dan 7 maanden of bevalling minder dan 2 maanden geleden
- de inperking van het recht op opvang tot enkel medische hulp indien met niet (tijdig) naar de Dublinplaats gaat
- de mogelijkheid na vertrek uit de opvang, zicht alsnog opnieuw aan te bieden voor opvang:
- in een Dublinplaats voor zover de overdrachtstermijn niet verstreken is
- in een gewone opvangplaats indien België alsnog verantwoordelijk wordt voor de afhandeling van het VIB
- de verplichting om elke wijziging van effectieve verblijfplaats mee te delen in het kader van de medewerkingsplicht en het risico op onderduiken
- de medewerkingsplicht algemeen en de werking van de ICAM-coaches
intake door maatschappelijk werker Fedasil
- binnen de 4 werkdagen na aankomst in de Dublinplaats
- informatie over de rol van de maatschappelijk werker en de begeleiding in een Dublinplaats, de voorwaarden voor het behoud van het recht op opvang
- uitleg over de verplichte aanwezigheid binnen een bepaalde tijdsspanne om de afspraken rond overdracht naar een andere lidstaat of vrijwillige terugkeer te kunnen nakomen
- uitleg over de rol van de ICAM-coach (DVZ), de medewerkingsplicht en bij gebrek een beslissing tot verlenging overdrachtstermijn
- nagaan of de beslissing en Dublinprocedure goed begrepen zijn
- alle opties overlopen: overdracht andere lidstaat, weigering overdracht, beroep bij de RvV of vrijwillige terugkeer
beslissing van de bewoner
De maatschappelijk werker gaat na wat de beslissing van de bewoner is en welke optie hij wenst te nemen.
- Indien overdracht naar de andere lidstaat aanvaard wordt, zal de ICAM-coach geïnformeerd worden om dit verder te regelen
- Bij weigering overdracht krijg je informatie over de gevolgen hiervan en het risico op gedwongen verwijdering
vertrek van de bewoner
- Indien overdracht naar de andere lidstaat aanvaard wordt, zal er nog een laatste gesprek plaatsvinden om alle informatie en documenten te overlopen
- Bij weigering overdracht krijg je nogmaals informatie over de gevolgen hiervan en het risico op gedwongen verwijdering
- Je recht op opvang en de verdere rol van Fedasil zal ook overlopen worden.
effectieve transfer door DVZ
- Weiger je de overdracht en vertrek je ook niet vrijwillig, dan kan DVZ een gedwongen overdracht organiseren.
- Ben je op dat ogenblik niet aanwezig in het opvangcentrum, dan zal DVZ je een nieuwe uitnodiging bezorgen. De verlenging van de overdrachtstermijn tot 18 maanden is dan wel mogelijk.
Meer info
Wetgeving
- Wet 14 maart 2024 tot wijzigingen van de wet van 12 januari 2007 betreffende de opvang van asielzoekers en van bepaalde andere categorieën van vreemdelingen
- Wet van 12 mei 2024 tot wijziging van de Verblijfswet en Opvangwet en van bepaalde andere categorieën van vreemdelingen inzake het aanklampend terugkeerbeleid
Instructies Fedasil