Medewerkingsplicht
In het kort
Wanneer je België moet verlaten en je dit niet zelfstandig wil doen, dan moet je meewerken met DVZ (Dienst Vreemdelingenzaken) om dit samen te realiseren. Deze medewerkingsplicht kan verschillende vormen aannemen en geldt voor zowel derdelanders als Unieburgers. Niet of onvoldoende meewerken kan een invloed hebben op:
- het opleggen van preventieve maatregelen
- de beslissing om de termijn van het bevel om het grondgebied te verlaten (BGV) te verlengen
- de keuze om over te gaan tot andere minder dwingende maatregelen voor vasthouding of tot de effectieve vasthouding
- de duur van een inreisverbod.
Wanneer medewerkingsplicht?
Wanneer je als derdelander of Unieburger geen verblijfsrecht (meer) hebt en België zelfstandig moet verlaten na de ontvangst van een bevel om het grondgebied te verlaten (BGV), dan geldt er een medewerkingsplicht om - indien nodig - een gedwongen verwijdering zo spoedig mogelijk te kunnen uitvoeren.
Deze plicht geldt ten aanzien van elke vreemdeling die voorwerp is van:
- een overdrachtsmaatregel (beslissing tot weigering van verblijf na Dublinonderzoek: bijlage 25quater met terugleiding/terugdrijving en bijlage 26quater met bevel om het grondgebied te verlaten),
- een terugdrijvingsmaatregel (bijlage 11, 11bis, 11ter - bevel tot terugdrijving),
- een terugkeerprocedure, of
- een verwijderingsprocedure
Deze medewerkingsplicht neemt aanvang van zodra je een BGV ontvangt en blijft verder gelden in afwachting van eventuele schorsende beroepsprocedures. Ook wanneer je intekent op een vrijwillige terugkeer blijft de verplichting doorlopen.
De wet voorziet in een informatieplicht voor de overheid. Deze moet je als vreemdeling informeren:
- over de inhoud van medewerkingsplicht,
- over de gevolgen van een weigering tot medewerking,
- tijdig en ten laatste op het ogenblik van de kennisgeving van de overdrachts-, terugdrijvings-, terugkeer- of verwijderingsmaatregel en,
- in een taal die je begrijpt of waarvan men redelijkerwijs kan veronderstellen dat je die begrijpt.
Het gaat om een herhaaldelijke informatieplicht. Telkens wanneer men je uitdrukkelijk vraagt een specifieke actie te ondernemen in het kader van de medewerkingsplicht, moet je dus opnieuw geïnformeerd worden in een taal die je begrijpt over de inhoud en de mogelijke gevolgen.
De DVZ heeft informatiebrochures ontwikkeld die terug te vinden zijn op hun website en die kunnen worden geraadpleegd via een link die op de aktes van kennisgeving van de beslissingen wordt geplaatst. Op dit ogenblik zijn de brochures alleen beschikbaar in de drie landstalen en in het Engels.
Met deze maatregelen wil DVZ jou aanmoedigen zelfstandig het land te verlaten indien je geen recht (meer) hebt op verblijf, Voor sommige vreemdelingen kan DVZ besluiten een nog meer intensieve opvolging te starten met:
- De opstart van een ICAM-begeleiding.
- Het opleggen van preventieve en minder dwingende maatregelen voor vasthouding in dossiers waar er ofwel gebrekkige medewerking geldt of het risico op onderduiken hoger ingeschat wordt.
Soorten medewerkingsplicht
De Dienst Vreemdelingenzaken (DVZ) kan volgende informatie over jezelf en je familieleden opvragen:
- naam en voornaam
- nationaliteit
- geboorteplaats en -datum
- landen van herkomst en/of eerder verblijf
- reisroutes
- reisdocumenten
- biometrische gegevens
Je moet ook steeds tijdig antwoorden op extra gestelde vragen.
Je dient mee te werken aan het verkrijgen van reisdocumenten voor jezelf en je gezinsleden. Dit doe je door:
- Bij de bevoegde autoriteiten van je herkomstland een aanvraag hiertoe in te dienen.
- De nodige info te verstrekken die nodig is om ze te verkrijgen.
- Persoonlijk te verschijnen voor de aanvraag van deze documenten indien nodig.
- Alle informatie te verstrekken omtrent de stappen die je ondernomen hebt om reisdocumenten te bekomen.
Indien DVZ het noodzakelijk acht, kunnen ze je vragen om jouw identiteits- en reisdocumenten in te leveren voor tijdelijke bewaring. Dit kadert dan in de preventieve en minder dwingende maatregelen voor vasthouding.
Je laat steeds weten op welk adres je effectief woonachtig bent en bezorgt de nodige contactgegevens zodat men jou kan bereiken. Kreeg je een bijlage 26quater in het kader van een Dublin-beslissing, dan moet je dat steeds doen binnen de drie werkdagen na elke wijziging van jouw verblijfplaats.
Wanneer je in het kader van een ICAM-begeleiding opgeroepen wordt voor gesprek(ken), ben je steeds aanwezig en bereikbaar.
Indien er medische onderzoeken of attesten noodzakelijk zijn voor de uitvoering van een maatregel, ben je verplicht hieraan mee te werken. Dit onderzoek kan desnoods onder dwang uitgevoerd worden.
Om deze maatregel uitvoerbaar te maken, moeten er wel nog enkele Koninklijk Besluiten komen met hierin
- De lijst met medische onderzoeken die verplicht opgelegd kunnen worden.
- De opleiding die de betrokken medewerkers moeten volgen.
Bovendien is het medisch onderzoek enkel te linken aan situaties van:
- Door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) uitgeroepen noodsituaties in het kader van een internationale epidemie (zoals COVID-19);
- Waar een medisch attest geldt als noodzakelijk bewijs om de reis te kunnen aanvangen op vraag va de landen van doorreis, landen van bestemming of op vraag van de vervoerders;
- En er nog geen beschikbare attesten aanwezig zijn.
Ook hier is momenteel geen sprake van.
Procedure
Je krijgt vooraf informatie in een voor jou begrijpelijke taal over het doel, de werkwijze alsook de gevolgen van niet-medewerking en het gebruik van dwang. Ga je vrijwillig akkoord, dan moet je een verklaring moeten ondertekenen als je vrijwillig wenst mee te werken.
Onderzoek onder dwang
- Minderjarigen kunnen enkel vrijwillig, maar nooit onder dwang onderworpen worden aan het medisch onderzoek. Ze mogen ook nooit aanwezig zijn wanneer dwang noodzakelijk is voor het onderzoek van meerderjarige familieleden.
- Dwang kan enkel als laatste middel gebruikt worden, moet redelijk zijn en in verhouding staan tot het nagestreefde doel en de kwetsbaarheid van de persoon.
- Toegestane middelen zijn fysieke aansporing, houdgreep en hand- en/of voetboeien.
Tenslotte zijn ook deze voorwaarden onderdeel van jouw medewerkingsplicht:
- Op tijd antwoorden op elk verzoek om informatie
- Bereikbaar en beschikbaar blijven tijdens deze hele fase
- In bewaring geven van jouw identiteits- en reisdocumenten
Evaluatie van de medewerkingsplicht
Of je voldoende meewerkt, zal niet afgetoetst worden op resultaat, maar wel hoofdzakelijk op grond van jouw houding en ondernomen acties. Het verzamelen van bewijzen die een onderdeel kunnen vormen van een onderzoek medewerkingsplicht vandaag of in de toekomst, valt dus aan te raden.
Als je als vreemdeling je vertrekverplichting niet hebt uitgevoerd, zal hiermee telkens individueel moeten beoordeeld worden of dit dus te wijten is aan je eigen gedrag of aan andere elementen. Mogelijk ben je bijvoorbeeld in onwettig verblijf in België maar kan je niet terugkeren naar je herkomstland omwille van technische, administratieve of juridische redenen. De medewerkingsplicht kan alleen geschonden zijn als niet-uitvoering van de vertrekverplichting louter te wijten is aan het eigen gedrag.
Gevolgen van de medewerkingsplicht
Onvoldoende of niet meewerken zal meespelen bij de beoordeling van:
- Het opleggen van preventieve maatregelen.
- De beslissing over de verlenging van de termijn om het grondgebied te verlaten;
- Het overgaan tot verwijdering;
- Het verblijf in een gesloten centrum of het opleggen van een minder dwingende maatregel die effectief kan worden uitgevoerd;
- De duur van het inreisverbod.